Η τέχνη της απλότητας και η γερμανική ουσία
Παρακολουθώντας καθημερινά την οικονομική ομήγυρη, έρχεσαι αργά η γρήγορα αντιμέτωπος με βαρύγδουπα ερωτήματα και νέο-financial ορολογία που ως κοινή συνιστώσα έχουν να λύσουν το πρόβλημα δημόσιου χρέους που αντιμετωπίζουν χώρες της Ευρωζώνης. Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι κάθε πρόβλημα έχει τουλάχιστον μία λύση και ότι συνήθως αυτή είναι κάτι υπεραπλουστευμένο σε σχέση με τα αναμενόμενα (βλέπε γόρδιο δεσμό) θα πορευθώ στην συνέχεια των σκέψεων μου. Αλλά ας κάνουμε μια γρήγορη αναδρομή στα ερωτήματα που ταλανίζουν την παγκόσμια οικονομικοπολιτική σκηνή τα τελευταία δύο χρόνια.
· Να γίνει haircut (απομείωση) σε δημόσιο χρέος ή όχι；Και αν ναι, σε τι ποσοστό και με ποιους όρους；Σε κάθε περίπτωση τίθεται θέμα εμπιστοσύνης του επενδυτικού κοινού σε κρατικά ομόλογα που εκτοξεύει τα spreads.
· Να γίνει το PSI (private sector involvement)；Και αν ναι, σε τι ποσοστό και με ποιους όρους；Να τεθούν ρήτρες συλλογικής δράσης；
· Να πληρωθούν τα CDS (credit default swaps) ή μήπως είναι εθελοντική η.. χρεοκοπία； Δύσκολα πάει κάποιος να πει εθελοντικά ότι ‘θέλω να χάσω το 50% του κεφαλαίου της επένδυσης μου!’ Και αν ναι, ποια CDS； Όλα, τα ‘καλυμμένα’ ή μήπως τα ‘γυμνά’ που αποτελούν και την συντριπτική πλειοψηφία；Βλέποντας κανείς τα μέλη-χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που απαρτίζουν την ISDA (International Swaps and Derivatives Association) καταλαβαίνει πόσο δύσκολο είναι να πληρωθούν τα CDS. Ξανά, είναι λίγο δύσκολο να πει κάποιος:’Θέλω να χάσω δισεκατομμύρια ευρώ ή δολάρια και να τα πιουν τα funds εις την υγειά μου’.
· Σημαντικό ερώτημα, να γίνει monetization ή όχι；Koινός να εκτυπωθεί χρήμα μέσω της έκδοσης ομολόγων από την ΕΚΤ για πρώτη φορά από την ίδρυση της ή να προχωρήσουμε ως έχουμε；
Άλλες ιδέες και ερωτήματα λιγότερο δημοφιλή έχουν να κάνουν με την έξοδο χωρών από την Ευρωζώνη και την δημιουργία νέων εθνικών νομισμάτων ή την εσωτερική κατηγοριοποίηση της Ευρωζώνης σε δύο ή τρεις ταχύτητες. Να υπάρχει το ΑΑΑ ευρώ, το ΒΒ+, και κάπου μετά να βολοδέρνει και το euro junk με φόντο την όμορφη Μεσόγειο.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες (για να μην πω η Fed και οι λοιποί) πρόσφατα πήραν την μπάλα στα χέρια τους, με την κίνηση των currency swap lines σε μηδενικό κόστος. Πολλοί το θεώρησαν την κίνηση ματ και τα χρηματιστήρια απογειώθηκαν σε μια από τις σπάνιες τελευταία αναλαμπές τους. Οι υπόλοιποι τραπεζίτες σχεδιάζουν ήδη την επόμενη μέρα, η οποία εύστοχα χαρακτηρίσθηκε από κάποιους ως ‘the D-day’. To D αντιπροσωπεύει το dilution στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, αλλά κάποιοι κακεντρεχείς συνεχίζουν να επιμένουν για μια δεύτερη απόβαση των δυνάμεων του Άξονα στην Νορμανδία 67 χρόνια αργότερα. Επομένως, το ερώτημα για τις τράπεζες είναι ανακεφαλαίωση με κοινές ή με προνομιούχες μετοχές； Και πιο συγκεκριμένα, PSI και προνομιούχες ή μόνοι μας στο ΤΧΣ και όποιος αντέξει；
Τέλος ο γερμανός υπουργός Οικονομικών, Wolfgang Schaumble, υπέδειξε πρόσφατα την λύση στην δημιουργία κρατικών funds που θα ‘διαχειρίζονται’ το χρέος που θα ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ. Το εύλογο ερώτημα είναι πως θα το διαχειρίζονται και με τι έσοδα. Πιθανότατα μια κίνηση-φωτοβολίδα τακτικής για να θολώσει τα νερά και να αποφύγει την κουβέντα για τα ευρωομόλογα που έχει αρχίσει να παίρνει διαστάσεις επιδημίας στην Ευρωζώνη. Και μιλώντας για ευρωομόλογα, το ερώτημα που γεννιέται είναι αν είναι πιο πιθανό μεσοπρόθεσμα να έχουν rating AAA ή να βρουν μια θέση στο κάδο των απορριμμάτων παρέα με τα GGBs.
Η ουσία και η καρδιά του προβλήματος είναι άλλη και η προτεινόμενη λύση είναι γερμανικής προέλευσης και είναι μία: Ισοσκελισμένοι και αποτελεσματικά εκτελεσμένοι εθνικοί προϋπολογισμοί που το έλλειμμα συνταγματικά δεν θα ξεπερνά σε καμία περίπτωση το 1-2% του ΑΕΠ, ένα μικρό ποσοστό δηλαδή που κάλλιστα μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά ως μόχλευση. Σε οικονομικά απλής μορφής, όπως ένα νοικοκυριό, ένα μαγαζί, μια επιχείρηση για να επιβιώσει μακροχρόνια πρέπει να έχει θετικό αποτέλεσμα στην Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης, έτσι και ένα κράτος θα πρέπει να είναι σε θέση να καλύψει όλες τις δαπάνες του, συμπεριλαμβανομένων και των τοκοχρεολυσίων που πληρώνει.
Αυτή είναι η μόνη βιώσιμη λύση τόσο βραχυχρόνια όσο και μακροχρόνια, με την ΕΚΤ να μπορεί να παίξει πυροσβεστικό ρόλο στην κρίση μόνο σε άμεσο χρονικά βαθμό μιας και η φωτιά είναι πλέον στις παρυφές των σπιτιών μας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε πιο επιθετικά με ‘σκούπισμα’ (αγορά) κρατικών ομολόγων αλλά και άλλων χαρτιών στην δευτερογενή ή και στην πρωτογενή αγορά (quantitative easing) είτε με αύξηση της χορήγηση φθηνού χρήματος προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οι προθέσεις του νέου ευέλικτου προέδρου της ΕΚΤ Super Mario Draghi συγκλίνουν περισσότερο με την δεύτερη επιλογή όπου με διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων και χαλάρωση των απαιτούμενων collaterals ενισχύει ουσιαστικά την τραυματισμένη ρευστότητα των τραπεζών. Οποιαδήποτε άλλη κίνηση θα επιτείνει το πρόβλημα χρέους και θα οδηγήσει την Ευρώπη σε διάσπαση. Οι τελευταίες εξελίξεις και οι κινήσεις του γαλλογερμανικού άξονα φαίνεται να δικαιώνουν αυτή την θέση. Κάλλιο αργά, παρά να είναι πολύ αργά.
Chris CA
Πώς να διαφωνήσεις με to συγκεκριμένο άρθρο? Πώς να παραβλέψεις ότι υπεχρεωμένες χώρες αντιμετωπίζουν προβλήματα κατόπιν αποτελέσματος? Και σε κάθε περίπτωση πως μπορείς να δικαιολογήσεις με επιχειρήματα ότι μία χώρα μπορεί να παρουσιάζει χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα όταν τρέχει με ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους του επιτοκίου που πληρώνει, ενώ η ανταγωνιστικότητά της διολiσθαίνει?
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο Σεπτέμβριο του 2008 έκανα στον τότε υπουργό οικονομικών την ακόλουθη ερώτηση: "Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας [μετά το 2000, ίσως και πριν] βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο δανεισμό. Έχετε σκεφτεί πως θα συνεχίσουμε να αναπτυσσόμαστε δεδομένης της κρίσης δανεισμού στις διεθνείς αγορές?" 'Ελαβα μία αποστομωτική απάντηση του τύπου ότι η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα δανεισμού και ανάπτυξης. Είπα στον εαυτό μου ότι ξέρει τι εννοώ, αλλά ο θεσμικός του ρόλος δεν επιτρέπει αποσταθεροποίηση προσδοκιών. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Προσωπικά διαφωνώ στο συσχετισμό με τη γερμανική ουσία που το άρθρο προωθεί. Η γερμανική ουσία που αντικατοπτρίζεται στο μοντέρνο γερμανικό θαύμα μετά την ενοποίηση ήταν εφικτή για τέσσερις λόγους: 1) Την υποστήριξη άλλων μεγάλων οικονομιών, και κυρίως της Γαλλίας. Υποστήριξη που η Ελλάδα δεν (θέλει να) έχει, 2) Καταπίεση μισθών και απόδοση της υπεραξίας στις εταιρείες για επανεπένδυση (το καράβι έχει σαλπάρει για όλες τις χώρες που βασίζονται στο γαλλικό μοντέλο διακυβέρνησης), 3) Ισχυρή βιομηχανική βάση (Ανδρέα εδώ θα μπορούσες να πείς mea culpa), 4) Καλπάζων διεθνές οικονομικό περιβάλλον (και ναι Clinton στο συγχωρώ που πήγες με το μπάζο).
Δεν θεωρώ ότι το πρόβλημα είναι οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί. Έτσι κι αλλίως κανείς δεν θέλει να μας δανείσει. Όσο θα μειώνουμε τις δαπάνες τόσο θα αυξάνεται το έλλειμμα. Η λύση (αν έρθει) είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αλλά για να μην γίνουμε American Bar χρειαζόμαστε αξιόπιστη δημοσιονομκή πειθαρχία όταν βγεί η Ευρώπη απ'το λούκι. Καλά τα λεεί το άρθρο, αλλά η Ελλάδα θα είναι πάλι ουραγός αν άτομα σαν τον συγκραφέα του άρθρου ή τον εκδότη του παρόντος blog δεν πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και δημιουργήσουν. Επιμένω ότι η οικονομία είναι οι πολίτες και εννοώ εσάς.
"Ισοσκελισμένοι και αποτελεσματικά εκτελεσμένοι εθνικοί προϋπολογισμοί" Δυστυχώς είναι αδύνατο για χώρα που δεν παράγει τίποτα, αν και συμφωνώ πως είναι η μοναδική λύση. Ποιος θα σε αφήσει όμως να την εφαρμόσεις; Για σκέψου όλες οι χώρες να είχαν ισοσκελισμένους προυπολογισμούς...που θα χωρούσε το παιχνίδι;
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ λύση για την Ελλάδα ήταν πριν από δυο χρόνια και παραμένει προς το παρόν η χρεοκοπία. Να παρθούν τα μέτρα, να μειωθεί το δημόσιο αλλα για εμάς. Ούτε μας αντέχει η ευρωζώνη, ούτε την αντέχουμε. Είμαστε πολυ αμόρφωτοι για να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν κράτη με ενιαίο νόμισμα και ενιαία νομισματική πολιτική. Και όταν λέω αμόρφωτοι εννοώ ακριβώς αυτό. Έλλειψη τεχνικών γνώσεων. Εθνικό νόμισμα, εγχώρια παραγωγή με ελαφρύνσεις φορολογικές και επιδοτήσεις έστω τις ελάχιστες και όχι ρουσφετολογικές αγροτικές παπάρες, που κατέστρεψαν πρώτα τον Έλληνα και μετά την Ελλάδα. Δυστυχώς ΤΩΡΑ μόνο αυτό μας σώζει μακροχρόνια. Όλα τα άλλα είναι ημίμετρα και θα επανεμφανίζουν το πρόβλημα σε τακτά διαστήματα.
Εκτός αν η Ευρώπη γίνει ένα κράτος. Να εκπληρωθεί και το όνειρο των Γερμανών του '40.
Όσο για τον καθηγητή που λέει πως η λύση είναι η αποφασιστικότητα της ΕΚΤ, θα είναι η έσχατη λύση της Ευρώπης αλλά χωρίς την Ελλάδα. Αν φτάσουν σε τέτοια μέτρα να μείνουν μόνο οι δυνατοί. "Εδώ είναι Βαλκάνια δεν είναι παίξε γέλασε..."
Αδυνατώ να παρακολουθήσω τη συζήτηση για το λόγο ότι δε κατανοώ το πρόβλημα? Η δική μου κατανόηση είναι ότι δεν έχει οριστεί το πρόβλημα που θέλουμε να λύσουμε ή μάλλον να το θέσω ποιο σωστά η κάθε πλευρά ( και δεν εννοώ εσάς εδώ αλλά τις ηγεσίες τη ΕΕ) μιλάει για κάτι διαφορετικό. Άλλοι θεωρούν ότι το πρόβλημα είναι τα υπερχρεωμένα κράτη άλλοι ότι είναι η προβληματική δομή της νομισματικής ενοποίησης άλλοι η έλλειψη πολιτικής ενοποίησης των μελών της ΕΕ. Οι λύσεις είναι πολύ διαφορετικές για κάθε ένα απο αυτά τα προβλήματα. Εξετάζοντας πρόχειρα το τρίτο παράδειγμα μιας ενωμένης ευρώπης τότε με βάση τα νούμερα η ευρώπη σα σύνολο δεν είναι τόσο υπερχρεωμένη, ούτε έχει μεγάλα ελλείμματα αλλά πρωτίστως έχει πρόβλημα ανταγωνιστικότητας σε σχέση με US - Κίνα. Άλλες τελείως λύσεις θα σε απασχολούσαν αν αυτό ήταν το πρόβλημα ( ενεργειακή επάρκεια μέσω ανανεώσιμων, βελτίωση εκπαιδευτικού συστήματος, κέντρα καινοτομίας, καλύτερη αξιολόγηση τεχνολογίας, εξελίξεις στη βιο-πληροφορική και ιατρική γενικότερα (πχ DNA reasearch)). Προφανώς τα δομικά προβλήματα της ελλάδας πρέπει να λυθούν το συντομότερο και είναι όντως μεγάλα και με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (το κρατικό έκτρωμα είναι ελληνική πατέντα που πρέπει να ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΕΙ). Όμως η ευρώπη του σήμερα δεν έχει μεγάλες διαφορές με την Ελλάδα του 1830. Εντελώς ετερόκλητα στοιχεία ήταν τότε οι Έλληνες με άλλη γλώσσα άλλη κουλτούρα και άλλα συμφέροντα τα οποία 200 σχεδόν χρόνια μετά έχουν ξεχαστεί σε μεγάλο βαθμό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιώργο Δεμεντή, το πρόβλημα είναι τα υπερχρεωμένα κράτη που χρησιμοποιούν τον δανεισμό για μη παραγωγικές δραστηριότητες και ανάπτυξη. Η έλλειψη νομισματικής δομής και πολιτικής ενοποίησης επιτείνουν το πρόβλημα αλλά δεν είναι η καρδιά του προβλήματος.
ΑπάντησηΔιαγραφήAlex,αναφέρεις ότι δεν θεωρείς ότι το πρόβλημα είναι οι ισοσκελισμένοι προυπολογισμοί. Η ουσία των γραφομένων μου είναι ότι αυτή είναι η λύση. Και όχι μόνο σε επίπεδο προυπολογισμού-budget παραγωγής μαθητευόμενων οικονομολόγων αλλά κύριως σε επιπέδο απολογισμού,ισολογισμού στο τέλος κάθε χρήσης,όπου το bottom line θα είναι ΠΑΝΤΑ θετικό. Μέσω των 4 παραμέτρων που πολύ σωστά αναφέρεις ότι ήταν οι πυλώνες του γερμανικού μεταπολεμικού θαύματος. Έτσι μόνο θα αναστηθεί η Ελληνική οικονομία. Και ο μετασχηματισμός θα γίνει είτε ομαλά είτε βιαία.
Η χρεοκοπία δεν είναι η λύση,πότε και πουθενά στη ζωή, αν δεν είσαι..σορτάκιας.Σημαίνει ήττα,παραίτηση,εξευτελισμός και χάος..Κάτι άλλο πρέπει να σκεφτούμε και να πράξουμε ρε Δημήτρη.Και εσύ με την κρυστάλλινη σου σκέψη και την απήχηση που έχεις πρέπει να είσαι από αυτούς που θα πρωτοστατήσουν στην ανακάμψη και όχι στο τελικό Uppercut πριν το Knock-out..